Mogelijke belangenverstrengeling bij megaproject MTC

Regio Nijmegen als transportcentrum Nederland

Reageer op dit artikel in het forum

De aanleg van een 500 hectare groot Multimodaal Transportcentrum (MTC) zou de regio Nijmegen een economische boost moeten geven. Tegenstanders wijzen echter op geluidsoverlast, toenemende verkeersdrukte, vele gesloopte huizen, en de teloorgang van de open Betuwe. Deze overambitieuze Gelderse plannenmakerij is bestuurlijke spaghetti met een gevaarlijke verstrengeling van commerciële en maatschappelijke belangen. Volgens onafhankelijk onderzoek is bij de besluitvorming rond het MTC 'op de grens van het toelaatbare geopereerd'. Milieudefensie wil echter de gehele aanleg van Industrieterein-Noord tegenhouden.

door Gijs van Hengstum

Lange tijd kon de Waal de uitbreiding van Nijmegen in noordelijke richting tegenhouden. Maar sinds de Waalsprong met haar woningbouw in Lent (Nijmegen Noord) is het gedaan met de rust van de Betuwe. Ten westen van het nieuwe stadsdeel is het vijfhonderd hectare grote Multimodaal Transportcentrum (MTC) gepland, dat zich zal uitstrekken van de Waal tot aan de Elst en Valburg. Voorstanders spreken over broodnodige economische vooruitgang en zevenduizend nieuwe banen. Tegenstanders menen dat het een economisch overmoedig prestigeproject betreft. Ze vrezen meer verkeer, de sloop van ruim tweehonderd huizen, de teloorgang van de open Betuwe en het verdwijnen van kostbare natuur. Beide partijen zijn het maar over een ding eens: de strijd over de aanleg van het megabedrijventerrein zal tot het bittere eind worden gevoerd.

Het MTC berust op drie peilers: weg, water en spoor. Dankzij een nieuw aan te leggen Waalhaven, een nog te voltooien Betuwelijn en een mogelijk door te trekken A73 snelweg, kan het MTC alle vormen van transport bedienen. Daarnaast moeten zich bedrijven op het terrein gaan vestigen, die de goederen bewerken en er zo waarde aan toevoegen. Volgens algemeen projectleider René Duifhuizen is het overslagcentrum van groot belang voor de regionale economie. Daarnaast meent hij dat de overslag van goederen van vrachtwagen naar schip een grote winst voor het milieu oplevert. "Door minder vrachtwagens te laten rijden, doen we het milieu goed op nationaal en internationaal niveau. Dat is in rijksbelang, het rijk omarmt het MTC dan ook. We hebben hier een unieke vestigingsplaats, die kans moeten we verzilveren."

"Daar ben ik het absoluut niet mee eens. Zowel de nationale als de lokale politieke belangstelling brokkelt steeds verder af. Het MTC is geen goed plan", vertelt de woordvoerder van Milieudefensie Pieter Jansen. "Ik ben ervan overtuigd dat het er niet komt." Een eerder aanbod van Duifhuizen om volgens poldermodel een compromis te bereiken, legde hij resoluut naast zich neer. Jansen spreekt over een project, dat om de prestige gerealiseerd moet worden. "Er is wel een verdomd goede economische waarde nodig om zoveel schade te berokkenen. Maar het maatschappelijk verlies wordt nooit doorberekend in het kostenplaatje. Dat zou op lange termijn zo hoog worden, dat de baten op korte termijn baten verloren gaan."

Koelie van Europa

"Nederland moet niet langer de koelie van Europa zijn. We zouden meer moeten investeren in duurzame, kennisintensieve sectoren", meent Jansen. Volgens hem zijn de winstmarges in de transportsector en bijbehorende bedrijvigheid nihil, en dragen ze momenteel slechts voor 1 procent bij aan de lokale economie. Juist de kennisstad Nijmegen met haar universiteit en HBO zou moeten investeren in het te gelde maken van die kennis. Volgens Duifhuizen is dit echter een te nauwe benadering; de economie moet op meer poten stoelen. De projectleider haalt een marktonderzoek aan dat uitwijst dat Nijmegen de enige geschikte locatie is voor een overslagcentrum. "De gehele Waal wordt zo geoptimaliseerd, dat de kustvaart altijd tot Nijmegen kan komen. Dat is een belangrijk element. Schepen varen in lijndiensten, waardoor er garantie voor vervoer moet zijn." Maar Jansen bestrijdt dat juist Nijmegen-Noord een geschikte plaats is. Volgens hem is er nooit serieus gekeken naar de alternatieven. Hij wijst naar de Nijmeegse Waalhaven en gelijksoortige mogelijkheden in het nabijgelegen Duisburg, Venlo en Tiel. "We zouden beter kunnen inzetten op bestaande terminals en bedrijventerreinen."

"Mensen kunnen het niet leuk vinden, maar als het MTC wordt gebouwd, komt het er in deze vorm en op deze plek. Dat besluit is door de Raad van State genomen", vertelt Duifhuizen. Iets waar Jansen zich absoluut niet in kan vinden. Volgens hem vindt bij toekomstige procedures van de Raad van State ook nog toetsing op locatiekeuze plaats. Hoe dan ook, het staat nog lang niet vast dat het transportcentrum er komt. Duifhuizen: "Dat de locatie en de omvang vaststaan, zegt nog niks over de feitelijke realisatie. Er moeten nog heel wat besluiten genomen worden voordat er een schop de grond ingaat." Jansen voegt eraan toe: "Het juridische traject geeft veel kansen om het project te laten sneuvelen."

Een juridische achilleshiel van het MTC bestaat uit de zo gewenste multimodaliteit: de overslag tussen water en spoor en weg. "Dat is een heel belangrijk element. Alle partijen hebben afgesproken dat de multimodaliteit als een paal boven water staat. Als deze vervalt, zou het hele project niet kunnen doorgaan", licht Duifhuizen toe. De komst van het gehele bedrijventerrein staat of valt met de aanleg van de overslagelementen haven, haventerminal, en rail service centre.
Door deze afspraak vindt Milieudefensie een onverwachte bondgenoot in de gemeente Overbetuwe. Deze gemeente is aan het procederen bij de Raad van State om de aanleg van de haven tegen te houden. Een vreemde situatie. Overbetuwe is uitvoerder en aandeelhouder, en probeert tegelijkertijd zijn eigen project om zeep te helpen. Deze schizofrene houding is het gevolg van het Calimero-effect, meent Jansen. De kleine dreumes Overbetuwe wil niet meedoen aan het project, maar wordt meegesleurd door de ambitieuze plannen van grote broer Nijmegen. "Een erfenis uit het verleden", spreekt Overbetuwe wethouder Jan Brouwer diplomatiek. Bij het samenvoegen van de gemeenten Elst, Valburg en Heteren verwierf de nieuwe gemeente Overbetuwe zowel aandelen in het project als in de aanklacht ertegen. Of Brouwer het dan geen aardige erfenis vindt? "Onze bevolking wordt zeker de dupe als het MTC in het open gebied tussen Nijmegen en Arnhem wordt gedropt."

Belangenverstrengeling

Met de afsluiting van de inspraakprocedure op 12 oktober is de eerste ronde van het juridische steekspel in volle gang. De betrokken instanties zullen nu gaan reageren op de ingediende bezwaren van omwonenden en belangengroepen. Deze konden bezwaar maken tegen het MTC via het voorontwerpbestemmingsplan, de Milieu Effect Rapportage (MER), en het landschapsplan. Simpel gezegd: alles wat met het MTC te maken heeft. In praktijk: een stapel papier van bijna een halve meter ter waarde van duizend gulden. Veel te duur, volgens Jansen. Dit zou geen openbaarheid van bestuur zijn. Duifhuizen: "We nu zitten al onder de kostprijs. Als we het nog goedkoper deden, zou de gemeente voor tonnen het schip ingaan. Daarnaast staat de meeste informatie op onze website."

De bezwaren van Milieudefensie zijn talrijk. Gesloopte huizen, geluidsoverlast, herrie, en slechte milieucompensatie vormen slechts het topje van de ijsberg. Jansen wijst op een onlangs verschenen rapport van het onafhankelijke Crisis Onderzoek Team. Dit onderzoek concludeert dat er 'op de grens van het toelaatbare is geopereerd bij de MER, het bedrijfsplan, en het gebruik van het Sociaal Economisch Ontwikkelingsfonds.' Volgens Jansen moet de gehele besluitvorming rond het MTC worden herzien wegens malversaties.

De mogelijke belangenverstrengeling rond de MER begint bij het Knooppunt Arnhem Nijmegen. Deze bestuurlijke organisatie ligt op het niveau tussen gemeente en provincie en houdt zich daardoor ook bezig met het MTC, dat tussen Arnhem en Nijmegen verschijnt. In opdracht van het KAN is in 1997 de eerste MER opgesteld. Toenmalig secretaris College van Bestuur van het KAN De Gouw verstrekte deze opdracht aan zichzelf als medewerker van Arcadis/Heidemij. Een zeer opmerkelijke dubbelrol die de onafhankelijkheid van de MER erg beschadigd heeft. Als hoogste ambtenaar van de KANraad heeft hij daarna voorgesteld met dezelfde MER in te stemmen, aldus Milieudefensie. Met succes. In de nieuwe MER 2001 is de oude uit 1997 integraal opgenomen. Als klap op de vuurpijl mag daar inmiddels niet meer op gereageerd worden, omdat het deelrapport immers al eerder is goedgekeurd. Daarmee wekt ook de gehele MER 2001 de schijn van belangenverstrengeling.

Mocht het Gelderse College van Gedeputeerde Staten haar goede voornemens voor betere communicatie en helder bestuur willen waarmaken, dan lijkt een herkeuring van het MTC een eerste stap.

­ Bezwaren:
Milieudefensie: www.milieudefensie.net/nijmegen
­ Beleidsdocumenten:
MTC: www.mtcvalburg.nl/inspraakinformatie