Groene stroom

Reageer op dit artikel in het forum

Groene stroom

Het product achter de reclame

Groene stroom is 'hot'. De elektriciteitsbedrijven rollen over elkaar heen in de strijd om de consument. De een is nog groener dan de ander. Dit is echter niet het hele verhaal: de prijs van groene stroom wordt kunstmatig hooggehouden, bij het verbranden van schoon hout dwarrelen er toch schadelijke stoffen uit de schoorsteen en er wordt groene stroom gemaakt van dierlijke resten, afvalhout en rioolslib. Hoogste tijd om eens goed te kijken welk product schuil gaat achter de groene reclames.

door Eric van Kaathoven en Max van Wel

Nijmegenaar Sible Sch�ne is hoofd van het klimaatprogramma bij het Wereld Natuur Fonds en vanaf het eerste uur betrokken bij groene stroom. "Zo'n vijf jaar geleden werden we door Essent benaderd om samen groene stroom in de markt te zetten. Het idee was dat als mensen het voor een meerprijs van 8 cent per kilowattuur zouden kopen, er een heel krachtig signaal vanuit zou gaan. Of dat zou lukken was nog maar helemaal de vraag. De doorbraak kwam vorig jaar. Onder het motto 'laat de Noordpool niet smelten' werden diverse publieksacties gevoerd. Zo spanden we een lint langs de hele Noordzeekust. Tot die actie waren er tegen de drieduizend aanmeldingen per maand, daarna wel tienduizend. En sinds begin dit jaar gaat het nog sneller, vooral omdat de prijs niet of nauwelijks meer hoger is dan die van gewone stroom."

Herenakkoord
Sinds 1 juli is de markt voor groene stroom geliberaliseerd. De consument kan dus kiezen bij welk bedrijf hij zijn groene stroom koopt. De concurrentie leidt ook tot prijsverschillen, maar alleen nieuwkomer Energieconcurrent biedt groene stroom aan tegen een prijs lager dan reguliere stroom. Natuurstroom van NUON zit er iets boven. Sch�ne: "Dankzij de vrijstelling van de energiebelasting - wat in feite een subsidie is - kan groene stroom verkocht worden onder de prijs van gewone stroom. Maar dat mag niet van het ministerie van Economische Zaken. Dat heeft gewaarschuwd dat Brussel in zo'n geval het hele Nederlandse systeem gaat afbranden omdat ze het dan zien als een oneigenlijke subsidie. Daarom is er een soort herenakkoord gesloten met Essent. Want deze grote speler kon de groene stroom onder de prijs van gewone stroom aanbieden. NUON zit wat hoger omdat zij er onder andere meer zonne-energie in stoppen en dat is veel duurder om op te wekken. Dat een bedrijf als Energieconcurrent nu wel onder de prijs gaat zitten, kan omdat zij nooit bij het herenakkoord zijn betrokken. Het is een handelsbedrijf dat net als Echte Energie alleen in groene stroom handelt."

Geloofwaardig
Die vrije markt betekent ook dat we overspoeld worden met reclames: een halfnaakte vrouw met 'ecologie' als passie, een Friese boer met een windmolen die het 'ook voor het milieu' doet of een gezinnetje in een nieuwbouwwijk dat van takken groene stroom maakt. Het lijkt wel of alle energiebedrijven hartstikke groen zijn. Ondertussen is 95 procent van alle stroom nog steeds helemaal niet duurzaam. Hoe zit dat? Sch�ne: "Ze willen allemaal een groen imago. Ze hebben bakken vol geld en een product dat niet onderscheidend is. Dus zegt elke reclamejongen: je moet een imago neerzetten. Op zich is daar niets op tegen. Voor bedrijven als Essent, NUON en ook het Zeeuwse Delta is die claim geloofwaardig. Zij hebben zich de afgelopen jaren flink ingezet voor duurzame energie. Meer moeite heb ik met bedrijven als Eneco en REMU. Die hebben er de afgelopen tien jaar niets aan gedaan. Eneco leunt zwaar op verbranding van rioolslib. En beide moesten de afgelopen jaren achteraf groene stroom certificaten bij andere energiebedrijven bijkopen om aan hun verplichtingen te kunnen voldoen."

Biomassa
Groene stroom komt uit zon en wind maar ook uit rottingsgassen van stortplaatsen en uit biomassa zoals hout, zuiveringsslib, kippenmest en dierlijke resten. Het verbranden van biomassa is het meest omstreden. NUON kiest ervoor om bij het maken van Natuurstroom geen biomassa te gebruiken en Essent gebruikt alleen schone biomassa. Eneco draait de hand echter niet om voor slibverbranding. "Als je het klimaatprobleem wilt aanpakken dan heb je biomassa nodig. Dat kun je zo uitrekenen. Met zon en wind gaat het lang niet hard genoeg en ondertussen consumeren we ons te pletter", aldus Sch�ne. "De vraag is welke soorten van biomassa acceptabel zijn. Aan de ene kant is er schone biomassa, zoals snoeihout. Essent heeft dat de laatste jaren vooral uit Frankrijk gehaald na de zware stormen daar. Nu kijken ze of ze het uit de Baltische staten kunnen betrekken. Wij willen dat dat uit verantwoord onderhouden bossen komt. Aan de andere kant zijn er allerlei reststromen zoals rioleringsslib � wat eigenlijk gewoon stront is � kippenmest en noem maar op. Als je daar energie uit kunt halen is dat zinvol maar daarmee nog niet duurzaam. Neem kippenmest bijvoorbeeld. In de hele keten gaat daar meer energie in dan eruit komt. Dat komt bijvoorbeeld door de brandstof voor transport en het produceren van het voer. Je kunt ook zeggen dat als de hele bio-industrie niet duurzaam is, dat alles wat er uit komt dat ook niet kan zijn." "En dan blijft nog het probleem van de verbranding die gepaard gaat met vervuiling, maar dat geldt nu nog voor alle biomassaverbranding. Er komt troep vrij waardoor er niet kan worden voldaan aan de milieu-eisen. Dat probleem is op zich oplosbaar door het toepassen van betere technieken. Daar wordt aan gewerkt."

Import
Het aantal huishoudens met groene stroom is de afgelopen tijd explosief gestegen. Het aanbod groeit daarentegen maar langzaam, zeker waar het wind en zon betreft. NUON lost dit probleem op door steeds meer groene stroom te importeren. "Ik schat dat NUON inmiddels ongeveer de helft van alle groene stroom uit het buitenland haalt", stelt Sch�ne. "Slechts een klein deel daarvan komt uit speciaal door NUON gebouwde windmolenparken, het grootste deel uit bestaande parken en waterkrachtcentrales. Formeel klopt het, maar het is een puur papieren exercitie. In theorie kan heel Nederland aan de groene stroom uit het buitenland zonder dat er iets wordt bijgebouwd. NUON ziet het als een tijdelijke situatie. Het bedrijf importeert liever dan dat ze nee zegt tegen nieuwe klanten. Wij vinden dat je eerst moet bouwen en dan pas groene stroom kunt verkopen. Net als de bakker, die moet ook eerst brood maken voordat hij het kan verkopen. Je moet dus niet meer werven dan je kunt waarmaken. Essent doet dat wel goed: pas verkopen als je het ook kan leveren."

Keurmerk
Het Wereld Natuur Fonds is per 1 juli gestopt met de controle op groene stroom. Waarom? Sch�ne: "Nu er een vrije markt is, kan de consument die niet tevreden is gewoon overstappen naar een andere aanbieder. De controle ligt nu bij het ministerie van Economische Zaken. Die hebben in principe een goed systeem waarbij nu zelfs per maand verantwoording afgelegd moet worden. Bij ons was dat per jaar. Er zitten wel een paar haken en ogen aan. Zo is de definitie van groene stroom bij de overheid ruimer. Daarom zijn we samen met andere milieuorganisaties zoals Greenpeace in overleg met de elektriciteitsbedrijven om te kijken of er een keurmerk voor groene stroom kan komen. Daarmee willen we kippenmest en slib eruit houden, grenzen stellen aan de hoeveelheid bijstook in elektriciteitscentrales vanwege de uitstoot en de import beperken. Probleem is hoe ver je gaat met de eisen van zo'n keurmerk. Als geen enkel bedrijf eraan kan voldoen, heeft het weinig zin. Maar als iedereen eraan voldoet ook niet. Dan kun je geen onderscheid maken in de markt. Dus praten we vrolijk verder."

Wat is groene stroom? Bij het maken van gewone elektriciteit komt CO2 vrij door verbranding van brandstoffen zoals kolen, gas en olie. Die CO2 veroorzaakt het broeikaseffect. Door stroom op te wekken met windmolens, waterkracht of zonnecellen komt er geen CO2 vrij. Bij de verbranding van biomassa en rottingsgassen van stortplaatsen komt er weliswaar CO2 in de lucht, maar die zou ook zijn vrijgekomen als we er geen elektriciteit uit zouden winnen. Dat tast het klimaat dus niet extra aan. Stroom uit bronnen die het klimaat niet aantast, noemt de overheid officieel "duurzame energie". In de volksmond wordt doorgaans de term "groene stroom" gehanteerd. Elektriciteitsmaatschappijen gebruiken ieder weer andere benamingen, zoals Natuurstroom (NUON), Ecostroom (Eneco), Schone Stroom (Echte Energie). MvW

Gewone stroom steeds vuiler De gewone, niet-groene stroom wordt door elektriciteitsmaatschappijen enigszins misleidend grijze stroom genoemd. Maar eerlijker is het vuile stroom te noemen. Door de liberalisering van de elektriciteitsmarkt winkelen Nederlandse grootverbruikers en elektriciteitsmaatschappijen namelijk ook in het buitenland. Het is daarbij vaak onduidelijk hoe die stroom is opgewekt. In Duitsland en Belgi� is veel stroom goedkoop verkrijgbaar die afkomstig is uit sterk vervuilende kolencentrales. En in Frankrijk wordt stroom uit kerncentrales tegen dumpprijzen aangeboden. Terwijl in Nederland relatief schone gascentrales dicht gaan, wordt vanwege die toenemende import van goedkope stroom uit het buitenland de gewone stroom uit de Nederlandse stopcontacten steeds viezer. Dit blijkt uit een studie van het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN). NUON, verantwoordelijk voor de stroom hier in Nijmegen, zegt geen inzicht te hebben over de herkomst van de door haar ge�mporteerde normale stroom. Ook kan NUON geen enkele garantie geven dat daar geen atoomstroom tussen zit. Wie zeker wil zijn dat hij/zij niet betaalt voor kernenergie of vuile kolen, kan beter overstappen op groene stroom. MvW

Nog maar kort geleden voerde The Body Shop gezamenlijk met Greenpeace actie om mensen aan te zetten groene energie te gaan gebruiken. Daarbij ging de keuze tussen twee nieuwe energiebedrijven die alleen groene stroom aanbieden: Echte Energie en De Energieconcurrent. Dat roept de vraag op waarom The Body Shop nu is overgestapt naar de NUON voor het promoten van groene stroom. Volgens het filiaal in Nijmegen is de campagne van Greenpeace normaal afgerond en heeft Greenpeace verder geen problemen met de nieuwe actie. "Het maakt Greenpeace eigenlijk niet zoveel uit welke producent wordt gekozen, zolang mensen maar overstappen op groene stroom", aldus het personeel van The Body Shop. Bij de actie van Greenpeace hebben zo'n driehonderd mensen informatiekaarten uit het Nijmeegse filiaal meegenomen.

Ook bij natuurvoedingswinkels (onder andere de Natuurwinkel in de Groenestraat) kunnen mensen zich sinds kort aanmelden voor groene stroom. Natuurvoedingswinkels verkopen milieuvriendelijk gekweekt voedsel en volgens de Natuurvoedingswinkels doorstaat het elektriciteitsbedrijf Echte Energie de toets der kritiek omdat het uitsluitend duurzame elektriciteit verkoopt.

Een andere plaats waar de consument terechtkan voor groene stroom, is het postkantoor. Daar kan men zich sinds medio juli opgeven voor groene stroom van het energiebedrijf Essent.

Gemeente groen
De gemeente Nijmegen voert een merkwaardig beleid wat betreft groene stroom. Bedrijven die zich vestigen in Nijmegen-Noord (de Waalsprong) worden door de gemeente verplicht om groene stroom af te nemen. Maar de gemeente gebruikt zelf geen groene stroom. Wethouder Tettero, die financi�n in zijn portefeuille heeft, laat via de persvoorlichting van de gemeente weten dat pas wordt overgegaan op groene stroom als de prijs concurrerend wordt. Gemeenteraadslid Jan van der Meer (voorheen Leefbaar Nijmegen, nu GroenLinks) die dit vorig jaar aankaartte, zegt hierover: "Overstappen op groene stroom zou de gemeente Nijmegen voor alle overheidsgebouwen toen een half miljoen gulden per jaar extra kosten omdat de markt nog niet was geliberaliseerd en men aangewezen was op de NUON. Maar de situatie is nu veranderd. Ik heb dit onlangs opnieuw ter sprake gebracht in de Commissie Milieu. Het is afwachten hoe wethouder Boelens, die onder andere milieuzaken in zijn portefeuille heeft, hierop zal reageren."

Behalve een gepland windmolenpark bij de Waalsprong, valt er over de gemeente Nijmegen verder weinig te melden op het gebied van groene stroom.
MvW

Groene keuzes De Nijmeegse Stadskrant vroeg een aantal plaatselijke politici en deskundigen naar hun keuze voor groene stroom. Peter Boelens (wethouder milieubeleid, VVD) laat via de persvoorlichter weten: "Ik krijg bijna dagelijks aanbiedingen en ik heb nog geen keuze gemaakt." Jan van der Meer (voorheen Leefbaar Nijmegen, nu GroenLinks gemeenteraadslid): "Wij hebben met onze woongroep net een aanvraag ingediend. De keuze is gevallen op Echte Energie omdat die alleen in groene stroom handelt en tevens garandeert dat de prijs gelijk is aan die van vuile stroom." Ton van Vroenhoven (fractievoorzitter PvdA): "Ik gebruik geen groene stroom en ik heb me daar ook niet zo mee bezig gehouden. Het is er een beetje bij ingeschoten, maar in principe wil ik wel." Rien Ulijn (fractievoorzitter D66): "Sinds kort zijn we overgestapt op groene stroom, alleen weet ik niet precies van welk energiebedrijf. Na de vakantie in juli hebben we gewoon een kaartje ingevuld, ik geloof dat het van de NUON was." Toine van Bergen (milieuactiegroep de Vrijwillige Milieurecherche): "Ik heb de brochure van Echte Energie in huis maar ik twijfel nog. Door je aan te melden doe je toch mee aan het proces waarbij energievoorziening steeds meer aan vrije marktmechanismen onderhevig is. Ik vind dat energie een nutsvoorziening moet zijn. De overheid moet zorgen voor voldoende investeringen in wind-, zon- en waterenergie. Dat kun je niet overlaten aan het bedrijfsleven." Johan Vollenbroek (milieudeskundige, adviesbureau MOB): "Ik gebruik groene stroom vanaf het moment dat het verkrijgbaar was bij de NUON omdat die geen biomassa gebruiken voor de opwekking. Maar er zijn nu ook nieuwe leveranciers die louter groene stroom aanbieden en daar ga ik op overstappen." Lucas Reinders (milieuprofessor Universiteit van Amsterdam ): "Naast een consumptiedekkend aandeel in een co�peratieve windmolen - waar ik erg gelukkig mee ben - betrek ik Natuurstroom bij de NUON. Iets waar ik in sterk afnemende mate gelukkig mee ben. Want zo'n 40 procent van NUON Natuurstroom komt uit import van groene stroom uit reeds geruime tijd bestaande installaties in het buitenland. Daar wordt het milieu niet beter van." Sible Sch�ne (hoofd van het klimaatprogramma bij het Wereld Natuur Fonds): "Ik heb Natuurstroom van NUON. Ik behoor waarschijnlijk tot de eerste vijfhonderd klanten en NUON was toen in Nijmegen de enige mogelijkheid. Als de NUON het importprobleem niet oplost, overweeg ik naar Essent te gaan." EvK/MvW

Groene stroom wordt niet geleverd met een aparte leiding maar wordt net als alle andere stroom direct aan het elektriciteitsnet geleverd. Door te kiezen voor groene stroom betaal je alleen voor stroom die op een milieuvriendelijke manier is opgewekt. De overheid controleert met een streng certificatensysteem dat er evenveel groene stroom wordt gemaakt als waarvoor is betaald. Groene stroom is dus normale elektriciteit die behalve in de manier van maken, niet verschilt met andere stroom. Voor een apparaat maakt het niet uit hoe de stroom is gemaakt die uit het stopcontact komt. Voor het milieu wel. MvW

Tot voor kort waren inwoners van Nijmegen voor de levering van stroom aangewezen op de NUON. Dat is nog steeds zo voor de gewone stroom. De markt voor groene stroom is echter sinds 1 juli geliberaliseerd. Daardoor kan nu vrij worden gekozen voor iedere elektriciteitsmaatschappij die groene stroom levert. De Nijmeegse Stadkrant ging op onderzoek. We bezochten de site www.GreenPrices.nl met een overzicht van prijzen en vroegen alle aanbieders om aanvullende informatie. Deze zoektocht legde interessante verschillen bloot. Zo zijn niet alle aanbieders bereid open kaart te spelen omtrent de herkomst van de stroom. Cogas vertelt niet in welke centrales haar biomassa verstookt wordt en beroept zich op vertrouwelijkheid. REMU en ENECO reageerden helemaal niet.

Wat groene stroom is, verschilt per bedrijf. Echte Energie en REMU draaien alleen op wind. NUON heeft daarnaast een klein percentage zon en water, samen 3 procent. Energieconcurrent stopt er naast wind een vleugje schone biomassa in. Essent biedt een combinatie van schone biomassa (55 procent), stortgas (15 procent), wind (15 procent), water (15 procent) en een heel klein beetje zon (minder dan 1 procent). Eneco geeft geen percentages maar leunt volgens deskundigen zwaar op vieze biomassa. En Cogas is helemaal een geval apart. Daar krijg je alleen stortgas (33 procent) en biomassa (66 procent).

Ook de prijs leidt tot verschillen. Energieconcurrent is voor Nijmegen goedkoper dan de gewone (niet groene) stroom van de NUON. Essent, Echte Energie en Cogas bieden hun groene stroom voor dezelfde prijs als gewone stroom. REMU, NUON en Eneco vragen een meerprijs. Het duurste is Eneco waar je voor een gemiddeld verbruik (3200 kWh) jaarlijks zo'n 130 gulden meer kwijt bent dan voor gewone stroom.

Waar komen die verschillen vandaan? Volgens NUON is haar groene stroom duurder dan bijvoorbeeld die van De Energieconcurrent en Echte Energie omdat deze nieuwkomers slechts inkopen en niet investeren in opwekking van groene stroom. Energieconcurrent erkent dit maar zegt door het bieden van hoge vergoedingen voor windmolenaars wel degelijk duurzame energie te stimuleren. Bovendien heeft dit kleine bedrijfje niet zoveel kosten als de grote jongens. Die zijn log, ineffici�nt en geven "absurd veel geld uit aan reclames, dure gebouwen en sponsoring" aldus algemeen directeur Rob van Rees. Zijn bedrijf verkoopt trouwens ook stroom uit schone biomassa ingekocht van NUON dat het zelf niet als groene stroom wil verkopen. Opmerkelijk.
EvK

Zie ons overzicht van de verschillende aanbieders van groene stroom en hun prijzen